Przejdź do informacji o dostępności Przejdź do strony głównej Przeskocz do menu Przeskocz za menu Przeskocz do głównej treści Przejdź do mapy strony

Geologia

Województwo Małopolskie to obszar wielowiekowych tradycji górniczych, prawie 700 udokumentowanych złóż różnych rodzajów kopalin (w tym złóż wód termalnych, szczególnie cennych w dobie poszukiwania źródeł "czystej i odnawialnej energii") oraz nadal jeszcze istniejących perspektyw poszerzenia aktualnej bazy surowcowej. Spośród udokumentowanych złóż kopalin ponad 70 % w zakresie problematyki geologicznej pozostaje pod nadzorem Marszałka Województwa. Przedmiotem eksploatacji jest aktualnie prawie 40 % udokumentowanych złóż kopalin, pozostałe stanowią rezerwę surowcową.

kolorowa mapa województwa małopolskiego z podziałem na regiony geograficzneMapa regionów geograficznych małopolski

Marszałek Województwa Małopolskiego jest organem administracji geologicznej, działającym przez Geologa Wojewódzkiego (ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze - tekst jednolity, Dz. U. z 2023 r., poz. 633 ze zm.).

Do zadań Marszałka Województwa jako organu administracji geologicznej należą sprawy dotyczące:

  • koncesjonowania złóż kopalin objętych prawem własności nieruchomości gruntowej oraz własnością górniczą (wody lecznicze, termalne i solanki)
  • zatwierdzania projektów i dokumentacji geologicznych, nadzoru nad realizacją tych prac w terenie,
  • gromadzenia, archiwizowania, przetwarzania i udostępniania danych geologicznych,
  • stwierdzania kwalifikacji osób do wykonywania czynności dozoru geologicznego oraz kierowania robotami geologicznymi w terenie,
  • wniosków wójtów, burmistrzów i prezydentów miast o wydanie opinii, uzgodnienia, projektów studiów oraz projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, uzgadniania lokalizacji inwestycji celu publicznego, warunków zabudowy  i zagospodarowania terenu.

Zadania z zakresu geologii, należące do kompetencji Marszałka Województwa jako organu administracji geologicznej, realizowane są w przez Geologa Wojewódzkiego oraz Zespół Geologii |(SR-IX), działających w strukturach Departamentu Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego (zwanego dalej UMWM).

Geolog Wojewódzki: Marzena Gancarz

Dane do kontaktu: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Departament Środowiska, Zespół Geologii
30-081 Kraków, ul. Królewska 57, nr tel.: 12 63-03-142

W skład zespołu geologii wchodzą:

  • oddział w Krakowie, mieszczący się w siedzibie UMWM przy ul. Królewskiej 57, wykonujący zadania dotyczące powiatu krakowskiego (grodzkiego i ziemskiego), chrzanowskiego, miechowskiego, myślenickiego, nowotarskiego, olkuskiego, oświęcimskiego, proszowickiego, suskiego, tatrzańskiego i wielickiego, a w szczególnych przypadkach całego województwa,
  • oddział zamiejscowy w Tarnowie, zlokalizowany w siedzibie Agendy UMWM w Tarnowie, al. Solidarności 5-9, realizujący zadania dotyczące powiatu tarnowskiego (grodzkiego i ziemskiego), bocheńskiego, brzeskiego oraz dąbrowskiego,
  • oddział zamiejscowy w Nowym Sączu, usytuowany w siedzibie Agendy UMWM w Nowym Sączu, ul. Jagiellońska 52, realizujący zadania dotyczące powiatu nowosądeckiego (grodzkiego i ziemskiego), gorlickiego i limanowskiego.

Przy Marszałku Województwa działa także Okręgowa Geologiczna Komisja Egzaminacyjna z/s w Krakowie, powołana do przeprowadzania egzaminów o stwierdzenie kwalifikacji w kategorii  XIII dla osób zamieszkałych lub pracujących na terenie województw: małopolskiego, podkarpackiego, śląskiego i świętokrzyskiego.

Szczegółowe informacje dotyczące zagadnień regulowanych przepisami  ustawy Prawo geologiczne i górnicze znajdują się na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej UMWM.

 

Na terenie województwa Małopolskiego występują złoża kopalin,zaliczane do pięciu zasadniczych grup. Są to:

  • surowce energetyczne,
  • surowce chemiczne wraz z solankami jodowo-bromowymi,
  • rudy metali nieżelaznych,
  • surowce skalne,
  • wody lecznicze, termalne i solanki.

Surowce energetyczne obejmują złoża węgla kamiennego, metanu w pokładach węgla, ropy naftowej, gazu ziemnego i torfu. Złoża węgla kamiennego występują w zachodniej części województwa na obszarze powiatów krakowskiego, chrzanowskiego, oświęcimskiego i wadowickiego, po linię Krzeszowice–Brzeźnica–Sucha Beskidzka. Złoża ropy naftowej związane są z obszarem Karpat oraz Zapadliska Przedkarpackiego. Terytorialnie rozmieszczenie złóż ropy naftowej odpowiada powiatom gorlickiemu, limanowskiemu, bocheńskiemu, tarnowskiemu, proszowickiemu, dąbrowskiemu. Złoża gazu ziemnego towarzyszą często złożom ropy naftowej. Rozmieszczenie złóż gazu ziemnego odpowiada w zasadzie występowaniu złóż ropy naftowej. Największa koncentracja złóż występuje na obszarze Zapadliska Przedkarpackiego pomiędzy Wieliczką a Dębicą. Udokumentowane złoża torfu w województwie małopolskim zlokalizowane są w dwóch rejonach: Jabłonka–Czarny Dunajec oraz okolic Tarnowa.

Surowce chemiczne obejmujące sól kamienną, mineralizację siarkową oraz solanki jodowo–bromowe obecnie nie posiadają znaczenia gospodarczego. Złoża soli kamiennej ciągnące się wąskim pasmem wzdłuż brzegu Karpat pomiędzy Wieliczką a Wojniczem, mają jedynie znaczenie historyczne. Mineralizacja siarkowa towarzysząca złożom cynku i ołowiu w rejonie olkuskim nie ma znaczenia gospodarczego. Do surowców chemicznych zaliczyć należy również solanki jodowo–bromowe eksploatowane na niewielką skale w rejonie Łapczycy koło Bochni.

Rudy metali nieżelaznych obejmują złoża rud cynku i ołowiu występujące na terenie powiatów olkuskiego i chrzanowskiego.

Surowce skalne stanowią największą grupę kopalin o różnorodnych zastosowaniach, reprezentowaną przez liczne złoża na terenie województwa małopolskiego. Ich wspólną cechą jest eksploatacja odkrywkowa. Należą do nich złoża piaskowców, wapieni, margli, dolomitów, porfirów, melafirów, diabazów, tufy, kruszywa naturalne, surowce ilaste ceramiki budowlanej, piaski podsadzkowe, formierskie i dla przemysłu ceramicznego, surowce skaleniowe. Złoża piaskowców związane są z obszarem Karpat. Złoża wapieni, dolomitów, margli występują jedynie na Wyżynie Krakowsko–Częstochowskiej, w granicach miasta Krakowa oraz powiatów: krakowskiego, chrzanowskiego, miechowskiego i olkuskiego. Wystąpienia porfirów, melafirów, diabazów oraz tufów będących skałami magmowymi i wulkanicznymi znane są jedynie z rejonu Krzeszowic. Kruszywa naturalne związane są z dolinami prawobrzeżnych karpackich dopływów Wisły oraz doliną samej Wisły. Szczególna ich koncentracja ma miejsce na terenie powiatów brzeskiego i tarnowskiego, w widłach Wisły, Dunajca i Uszwicy. Najwartościowsze złoża kruszyw występują na Podhalu. Surowce ilaste ceramiki budowlanej występują dosyć przypadkowo na obszarze całego województwa. Piaski podsadzkowe, formierskie i dla przemysłu ceramicznego, występują w złożach zlokalizowanych głównie pomiędzy Trzebinią, Olkuszem i Kluczami. Ponadto złoże piasków do produkcji betonów komórkowych występuje w gminie Szczucin. Surowce skaleniowe na terenie województwa małopolskiego, występują w złożach Siedlec na północ od Krzeszowic oraz Wygiełzów w gminie Babice i stanowią raczej ciekawostkę geologiczną. Wody lecznicze i termalne, które stanowią istotny element bazy surowcowej województwa związane są z regionem krakowskim (Krzeszowice, Mateczny i Swoszowice), Karpatami oraz Niecką Podhalańską, na terenie powiatów gorlickiego, nowosądeckiego, nowotarskiego i limanowskiego.

 

W myśl przepisów ustawy z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U., tekst jednolity z 2022, poz.2556 ze zm.) złoża kopalin podlegają ochronie, której wyrazem jest m. in. zabezpieczenie warunków do ich eksploatacji (obecnie lub w przyszłości). Aby przedsięwzięcia mające na celu ochronę były skuteczne, powinny uwzględniać specyficzne wymagania poszczególnych rodzajów metod wydobywczych. Przykładowo, jednym z czynników o istotnym znaczeniu dla wydobywania kopalin metodą odkrywkową, niekiedy wręcz przesądzającym o takiej możliwości, jest stan i sposób zagospodarowania powierzchni terenu w granicach udokumentowanego złoża.

Wydobywanie kopalin, w zależności od ich rodzaju i geologiczno-górniczych warunków występowania, odbywa się metodą odkrywkową, podziemną lub otworową. Geologiczno-górnicze warunki eksploatacji oraz metoda wydobywania danego rodzaju kopaliny określane są m.in. w dokumentacji geologicznej złoża kopaliny (informacje nt. sposobu i systemu eksploatacji złoża zawiera karta informacyjna złoża, podlegająca udostępnieniu w ramach informacji o środowisku).

Poszczególne sposoby wydobywania kopalin, wymagają właściwej dla siebie pod względem wielkości, powierzchni terenu. Obiekty i urządzenia umożliwiające pozyskiwanie surowców metodą podziemną lub otworową, zajmują tylko niewielki procent powierzchni terenu. W przeciwieństwie do wydobywania kopalin metodą podziemną lub otworową, eksploatacja złoża metodą odkrywkową wymaga dostępnej, tj. wolnej od zabudowy oraz infrastruktury technicznej, całej powierzchni terenu położonego w granicach złoża. Dlatego też właściwie rozumiana ochrona złoża przeznaczonego do eksploatacji odkrywkowej, polegać powinna na wyłączeniu spod inwestycji (zabudowy oraz infrastruktury technicznej niezwiązanej z działalnością górniczą) gruntów położonych w jego granicach.

Generalnie spośród złóż kopalin udokumentowanych na terenie województwa małopolskiego eksploatacja odbywa się:

  • metodą podziemną - ma zastosowanie do złóż węgla kamiennego oraz rud metali,
  • metodą otworową - ma zastosowanie do złóż ropy naftowej, gazu ziemnego, metanu z węgla kamiennego, solanki, wód leczniczych i termalnych,
  • metodą odkrywkową - ma zastosowanie do złóż kopalin skalnych, w tym:

         - zwięzłych np.: diabazów, wapieni, dolomitów, piaskowców, iłów,
         - okruchowych: piasków, żwirów i form pośrednich między nimi.

Obowiązek ochrony złóż kopalin spoczywa na różnych podmiotach życia społeczno-gospodarczego, przy czym jego charakter, znaczenie oraz środki, za pomocą których jest realizowany, zależą od rodzaju i skali wpływu poszczególnych podmiotów na byt danego złoża. Szczególna rola oraz odpowiedzialność w zakresie ochrony złóż, przypada na podstawie przywołanych wyżej przepisów Prawa ochrony środowiska (Dz. U., tekst jednolity z 2022, poz.2556 ze zm.) jak i ustawy z dnia 27.03.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U., tekst jednolity z 2023 r., poz. 977), organom samorządu terytorialnego szczebla gminnego, stanowiącym prawo miejscowe poprzez uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, który ustala przeznaczenie terenów (m.in. dla inwestycji) oraz określa sposób ich zagospodarowania i zabudowy.

 

Racjonalne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych jest jednym z istotnych komponentów zrównoważonego rozwoju. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo-energetycznym, przyczynia się do poprawy efektywności wykorzystania i oszczędzania zasobów surowców energetycznych, poprawy stanu środowiska poprzez redukcję zanieczyszczeń do atmosfery i wód oraz redukcję ilości wytwarzanych odpadów.

Odnawialne źródła energii mogą stanowić istotny udział w bilansie energetycznym. Mogą przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa regionu, a zwłaszcza do poprawy zaopatrzenia w energię na terenach o słabo rozwiniętej infrastrukturze energetycznej. Odnawialne źródła energii to także nowe miejsca pracy.

Podziemne wody termalne jako czysty ekologicznie nośnik energii mogą odegrać znaczącą rolę w wielu rejonach województwa małopolskiego. Dlatego Województwo Małopolskie na przestrzeni ostatnich lat zleciło szereg opracowań z zakresu rozpoznania potencjału źródeł tych wód w regionie.

Niniejszy atlas jest zwieńczeniem przeprowadzonych badań. Stanowi kompendium wiedzy na ten temat i swego rodzaju przewodnik dla potencjalnych inwestorów.
 
 

 

Procedury w zespole Geologii

Uprawnienie geologiczne

Formularze

Archiwum Geologiczne

Dokumenty geologiczne wpływające do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego tworzą zasoby Wojewódzkiego Archiwum Geologicznego i gromadzone są w trzech obiektach;

  • w Krakowie przy ul. Królewskiej 57
  • w Tarnowie przy al. Solidarności 5-9
  • w Nowym Sączu przy ul. Jagiellońskiej 52

Archiwum w Krakowie przechowuje dane geologiczne z terenu powiatów; krakowskiego ziemskiego
i grodzkiego, wielickiego, myślenickiego, nowotarskiego, tatrzańskiego suskiego, wadowickiego, oświęcimskiego, chrzanowskiego, olkuskiego, miechowskiego i proszowickiego.

Archiwum w Tarnowie przechowuje dane z powiatów bocheńskiego, brzeskiego, dąbrowskiego, tarnowskiego ziemskiego i grodzkiego.

Archiwum w Nowym Sączu przechowuje dane z powiatów limanowskiego, gorlickiego, nowosądeckie- go ziemskiego i grodzkiego.

Godziny przyjęć

Wojewódzkie Archiwum Geologiczne w Krakowie

Kraków ul. Królewska 57
tel. 12 63-03-142

Przyjmowanie interesantów we wtorki i czwartki po telefonicznym uzgodnieniu.

Wojewódzkie Archiwum Geologiczne w Tarnowie

Tarnów, al. Solidarności 5-9
tel. 012 61-60-213

Przyjmowanie interesantów codziennie w godzinach od 8.00 do 16.00 po telefonicznym uzgodnieniu.

 

Wojewódzkie Archiwum w Nowym Sączu

Nowy Sącz, ul. Jagiellońska 52
tel. 012 61-60-935

Przyjmowanie interesantów codziennie w godzinach od 8.00 do 16.00 po telefonicznym uzgodnieniu.

 

Korzystanie z zasobów

Dane geologiczne zgromadzone w zasobach archiwów zostały skatalogowane w wersji papierowej (w formie katalogów książkowych) oraz elektronicznej na następujące działy:

  • geologia złożowa
  • hydrogeologia
  • geologia inżynierska
  • rejestr głębokich otworów
  • wody lecznicze, termalne i solanki

Wyszukiwanie opracowań następuje według zadanych przez zainteresowanych kryteriów (np. powiatu, gminy, miejscowości, ulicy, autora itp.)

Udostępnianie informacji geologicznej

Informacja geologiczna której właścicielem jest Skarb Państwa udostępniana jest osobom zainteresowanym, w zależności od celu wykorzystania, bezpłatnie lub za wynagrodzeniem.

Wnioski w/s udostępnienia informacji należy kierować na adres:

Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego
30-017 Kraków, ul Racławicka 56

Zgodę na korzystanie z informacji geologicznej wyraża Geolog Wojewódzki z upoważnienia Marszałka Województwa. Zgodę na odpłatne korzystanie z informacji geologicznej wydaje się po uprzednio zawartej umowie cywilno-prawnej i wniesieniu stosownych opłat na rachunek Ministerstwa Klimatu i Środowiska w NBP nr konta: 07 10101010 0006 3522 3100 0000.