„Placówki przedszkolne są przepełnione w większości gmin województwa małopolskiego (w skrajnych przypadkach nawet o 50-80% więcej). Nieliczne są gminy, w których dostępne miejsca wykorzystane są w mniej niż 90%. W 2010 roku największe przepełnienie placówek odnotowano w gminach: Moszczenica, Lipnica Murowana, Gnojnik i Zator.” – piszą autorzy raportu „Upowszechnienie edukacji przedszkolnej w Małopolsce. Stan i kierunki wsparcia” przeprowadzonego w drugiej połowie ubiegłego roku na zlecenie Małopolskiego Obserwatorium Polityki Rozwoju.
Właśnie ukazała się publikacja raportu z tego badania. Określono w nim m.in. niedobór miejsc w placówkach wychowania przedszkolnego, zapotrzebowanie na miejsca w przedszkolach obecnie oraz w najbliższych latach. Autorzy badania wyjaśnili główne przyczyny zmiany wartości wskaźnika upowszechnienia edukacji przedszkolnej w gminach Małopolski na przestrzeni czterech lat (2006-2010), wskazali również, jakie działania podjąć, aby poprawić dostępność miejsc w placówkach przedszkolnych. Raport podsumowuje ponadto wpływ Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na rozwój edukacji przedszkolnej w Małopolsce. W publikacji znajdują się także mapy powiatów Małopolski z naniesionymi na nie placówkami przedszkolnymi funkcjonującymi na ich terenie.
W latach 2006-2010 w Małopolsce znacząco zwiększył się odsetek dzieci korzystających z edukacji przedszkolnej. Na początku tego okresu w różnych formach wychowania przedszkolnego uczestniczyło zaledwie 43% dzieci w wieku 3-5 lat, natomiast w grudniu 2010 r. odsetek ten stanowił już 64%. Na tle innych krajów Unii Europejskiej jest to jednak w dalszym ciągu bardzo niska wartość.
Ponadto wzrost wskaźnika upowszechniania edukacji przedszkolnej w Małopolsce nie miał charakteru równomiernego. Można zaobserwować znaczącą dysproporcję między gminami miejskimi i wiejskimi, która w ciągu badanego okresu została utrzymana. O ile w miastach około 85% dzieci uczestniczyło w 2010 r. w edukacji przedszkolnej, o tyle na obszarach wiejskich odsetek ten stanowił niecałą połowę.
W Małopolsce można zaobserwować dwie „białe plamy” oznaczające skupiska gmin o niskim stopniu upowszechnienia wychowania przedszkolnego. O ile mniejsza, północna, została w okresie 2006-2010 niemal całkowicie zapełniona, o tyle w większej – obejmującej południową część województwa: Orawę, Podhale, Nowosądecczyznę – w 2010 roku w dalszym ciągu istniało wiele gmin, w których poza oddziałami przedszkolnymi przy szkołach podstawowych nie funkcjonowała żadna forma wychowania przedszkolnego.
Uczestnictwo dzieci w zajęciach przedszkolnych jest niskie szczególnie wśród 3 i 4-latków: w latach 2006-2009 wskaźnik upowszechnienia edukacji przedszkolnej wzrósł z 29,7% do 41,1% wśród 3-latków i z 41,2% do 53,2% wśród 4-latków. Co więcej, przy przyjęciu do przedszkola dzieci 5-letnie mają pierwszeństwo (ze względu na obowiązek przedszkolny). 5-latki chętniej też niż dzieci młodsze są zapisywane przez rodziców do oddziałów przedszkolnych przy szkołach podstawowych. W konsekwencji dzieci 5-letnie mają możliwość, o ile rodzice tego chcą, uczęszczania do przedszkoli.
Do wzrostu upowszechnienia edukacji przedszkolnej w poszczególnych gminach Małopolski w znaczący sposób przyczyniają się projekty finansowane z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Do 2010 r. wsparcie uzyskały 103 placówki wychowania przedszkolnego w 47 gminach. Jego wartość wyniosła ponad 60 mln zł. Porównując ją do wydatków gmin na wychowanie przedszkolne w latach 2007-10 (prawie 1,5 mld zł), w skali całego województwa wydaje się to stosunkowo niewiele (około 3%). Jednak na poziomie pojedynczych gmin zdarzało się, że wsparcie z PO KL było wielokrotnie wyższe aniżeli własne środki przeznaczone na edukację przedszkolną.
