HISTORIA:
Początki tego pierwszego w powojennej Polsce muzeum na wolnym powietrzu sięgają lat 30. XX wieku. Wtedy to potomkowie sołtysio-szlacheckiego rodu Moniaków - Joanna z Łaciaków Wilczkowa i jej brat Aleksander, przekazali na rzecz Skarbu Państwa pozostałą cząstkę swojej ojcowizny - starodawne dworskie osiedle otoczone potokami, w nieregularnym układzie, z widoczną w dalszym planie sylwetką Babiej Góry.
W 1951 roku zniszczony dwór wraz z zespołem budynków gospodarczych, został odnowiony staraniem m.in. konserwatorki zabytków – dr Hanny Pieńkowskiej. Wtedy też narodziła się idea zorganizowania tam skansenu gromadzącego i chroniącego spuściznę orawskiej kultury i historii. Z czasem za sprawą determinacji wielu ludzi, a szczególnie dr Wandy Jostowej, udało się na miejscu odtworzyć całą dawną orawską wieś, wraz z jej zabudowaniami, małą architekturą, zakładami przemysłu wiejskiego, budynkami sakralnymi i użyteczności publicznej.
Od 2006 roku organizatorem dla powstałego w Zubrzycy Górnej muzeum jest Województwo Małopolskie.
MISJA:
Misją muzeum jest gromadzenie, opracowywanie i ochrona dziedzictwa kulturowego Orawy, upowszechnianie wiedzy o historii, kulturze, tradycjach i zabytkach regionu oraz stworzenie, konkurencyjnej do innych form, oferty aktywnego i kreatywnego spędzania czasu wolnego, pozwalającej na rozwijanie wrażliwości i otwartości współczesnego odbiorcy na kulturę. Muzeum realizuje swoją misję poprzez działalność wystawienniczą, badawczą, edukacyjną i upowszechnieniową, organizację wydarzeń o charakterze kulturalnym i naukowym.
DZIAŁALNOŚĆ:
Oprócz ekspozycji stałych, skansen udostępnia również wystawy czasowe o zróżnicowanej tematyce oraz rozmaite wydarzenia, imprezy, spotkania i seminaria.
Ważnym elementem w działalności muzeum stały się także zajęcia edukacyjne, których bogata oferta wpisała się już na stałe w programy wycieczek szkolnych i przedszkolnych wielu małopolskich placówek i organizatorów turystyki.
Dzisiejszy skansen, podobnie jak niegdyś sam szlachecki dwór, pełni rolę ośrodka kulturalnego Polskiej Orawy. Zajmuje się gromadzeniem, opisem i ekspozycją zbiorów z nią związanych. Działa, aby badać, chronić i popularyzować dziedzictwo regionu. Jest jego bijącym sercem. Muzeum jest bowiem żywe przede wszystkim wtedy, kiedy istnieją widzowie-odbiorcy kultury i ludzie, którzy z całą swoją wiedzą i entuzjazmem będą chcieli i potrafili tę kulturę udostępnić.
ZBIORY I EKSPONATY:
Muzeum prezentuje kulturę ludową polskiej części Orawy na niemal 12 hektarach. To około 60 obiektów, które składają się na prawie 40 wystaw. Dwór i zagrody ukazują warunki bytowe ludności od biednych po zamożnych gospodarzy - ich życie codzienne naznaczone ciężką pracą i czas świąteczny – czas radości i nadziei – oba pełne rozmaitych zabiegów mających zapewnić życiową pomyślność. Zakłady przemysłu ludowego prezentują z kolei technologie produkcji, trud żmudnej pracy rzemieślników, ale też umiejętność wprzęgania sił natury w procesy wytwórcze człowieka. Wszystko to wespół budynkami użyteczności publicznej, obiektami sakralnymi, małą architekturą i otaczającą przyrodą, tworzy niepowtarzalny klimat podróży w czasie do świata naszych przodków.
Najstarszym zabytkiem w Muzeum zachowanym in situ jest stojący na swoim miejscu od ponad 400 lat dwór Moniaków. Łączy on w sobie, zarówno w architekturze, jak i wyposażeniu, cechy właściwe kulturze chłopskiej i szlacheckiej. Jest to zatem nie tylko wspaniałym przykładem zróżnicowania kultury ludowej, ale też świadkiem historii i znakomitym pretekstem do snucia opowieści o historii Orawy.
WYDARZENIA I PROJEKTY:
Najpopularniejszym wydarzeniem w muzeum jest Święto Borówki. Największa, cykliczna impreza plenerowa o charakterze folklorystycznym odbywa się na terenie skansenu tradycyjnie w ostatnią niedzielę lipca. Wydarzeniu towarzyszą rozmaite występy, targi sztuki ludowej, konkursy i degustacje.
Skansen stara się także pokazać jak najlepiej rozmaite aspekty dawnego wiejskiego życia, dla którego ramy wyznaczały niegdyś głównie: cykl wegetacyjny, przesilenia pór roku, porządek prac polowych oraz, co bardzo istotne - kalendarz liturgiczny. Wszystko to miało wielki wpływ na całokształt krajobrazu kulturowego wsi orawskiej, dziś jednak w wielu wypadkach bezpowrotnie zanika.
Muzeum przybliża kulturę Orawy również poprzez wydarzenia, imprezy, spotkania, które mają przypomnieć, zobrazować i ocalić od zapomnienia rozmaite zwyczaje, obyczaje i zajęcia dawnych mieszkańców Podtatrza. W kalendarz tego typu imprez wpisują się m.in. Wieczór Kolęd, Skubarki, Stawianie i Ścinanie moja, Orawskie Zaduszki i inne, a także konkursy, spośród których w ostatnich latach największą popularnością cieszył się Konkurs na najpiękniejszy, tradycyjny, orawski koszyczek wielkanocny.
Muzeum rozwija także swoją ofertę kulturalną i dba o trwałość dziedzictwa mu powierzonego, biorąc udział w projektach grantowych. Wśród zrealizowanych działań w tym zakresie są:
- „Przy wiejskiej drodze – w rytmie pracy dawnych zakładów przemysłowych i pracowni rzemieślniczych”,
- „Skansenova – systemowa opieka nad dziedzictwem w małopolskich muzeach na wolnym powietrzu”,
- „Odkrywanie skarbów dziedzictwa południowej Małopolski”,
- „Na orawskim szałasie”,
- „Muzea otwarte – rozszerzenie możliwości programowych instytucji kultury pogranicza polsko-słowackiego”.
KONTAKT:
Muzeum - Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej
34 - 484 Zubrzyca Górna
tel. 18 28 527 09
e-mail:
STRONY INTERNETOWE:
Facebook - FB/OrawaSkansenOfficial
Instagram - instagram.com/orawaskansen
YouTube - yt/@OrawaSkansen