HISTORIA:
Początki instytucji sięgają okresu międzywojennego. Inicjatorem jej powstania był Józef Jakubowski, który został również jej pierwszym dyrektorem. Muzeum Miasta Tarnowa, bo taką początkowo przybrało nazwę, otwarto 4 czerwca 1927 roku, w skromnych pomieszczeniach kamienicy przy ul. Krakowskiej 12. Trzon pierwotnych zbiorów Muzeum stanowiły dokumenty oraz przedmioty związane z historią miasta.
W grudniu 1931 roku miejscem ekspozycji kolekcji Muzeum Miasta Tarnowa oraz Muzeum Diecezjalnego (obu kierowanych przez ks. Stanisława Bulandę) stał się tarnowski Ratusz. Pozostawały tam do 1940 roku, kiedy w trosce o ich bezpieczeństwo przeniesiono je do budynków znajdujących się za tarnowską katedrą. Wraz ze zbliżającym się zakończeniem II wojny światowej, w Ratuszu uruchomiono składnicę muzealną, w której gromadzono wartościowe pod względem artystycznym, historycznym i archiwalnym przedmioty pochodzące m.in. z opuszczonych dworów i pałaców, chroniąc je tym samym przed zniszczeniem i grabieżą.
Od marca 1945 roku zbiory dawnego muzeum miejskiego trafiły jako depozyt do powołanego wówczas do życia Muzeum Ziemi Tarnowskiej. 4 lata później, po upaństwowieniu zmieniło ono nazwę na Muzeum w Tarnowie. W podobnym czasie na potrzeby instytucji przekazano kamienicę Rynek 20.
Pod nazwą Muzeum Okręgowe w Tarnowie funkcjonowało od roku 1976. Wraz z reformą administracyjną z roku 1999, organizatorem Muzeum, podległego do tej pory Urzędowi Wojewódzkiemu w Tarnowie, stało się Województwo Małopolskie. Od 2013 roku siedziba instytucji mieści się w kamienicy przy Rynku 3.
W dniu 24 stycznia 2024 roku, na mocy uchwały Sejmiku Sejmiku Województwa Małopolskiego z 28 grudnia 2023 roku, nazwa instytucji została zmieniona na Muzeum Ziemi Tarnowskiej.
MISJA:
Muzeum Ziemi Tarnowskiej traktuje swoją silnie zaznaczoną obecność w subregionie tarnowskim, jako wielki atut, wykorzystuje ją w charakterze płaszczyzny dialogu z odbiorcami swoich działań. Podejmuje się roli dystrybutora wartości, jaką jest małopolska kultura, zachęca do udziału w dyskusji nad najistotniejszymi kwestiami cywilizacyjnymi, moderuje ją. Nie boi się wyzwań wynikających z chęci reinterpretacji dziedzictwa. Kreuje potrzebę uczestnictwa w kulturze, wsłuchuje się w głos adresatów swoich przedsięwzięć. Jest instytucją zasługującą na zaufanie, pracuje na to, by zdobyć wśród Małopolan zaimek „nasze”.
DZIAŁALNOŚĆ I ODDZIAŁY:
Muzeum Ziemi Tarnowskiej jest obecnie wielooddziałową, instytucją kultury, gromadzącą, przechowującą, zabezpieczającą, opracowującą i udostępniającą zbiory z dziedziny historii, sztuki, archeologii, numizmatyki, etnografii i romologii. Prócz prezentowania wystaw stałych oraz przygotowywania ekspozycji czasowych realizuje szerokie działania edukacyjne i popularyzatorskie skierowane do dzieci i młodzieży szkolnej, organizuje wydarzenia kulturalne, widowiska historyczne, podejmuje działalność naukowo-badawczą, prowadzi współpracę z innymi muzeami i instytucjami kultury, organami ochrony zabytków i ośrodkami badawczymi. Stara się być instytucją otwartą i dostępną.
Muzeum udostępnia swe zbiory w Siedzibie przy Rynku 3 oraz w oddziałach i filiach. Są to:
- Ratusz – Galeria Sztuki Dawnej – renesansowa budowla ze stałą wystawą polskiego portretu sarmackiego, kolekcją szkła i porcelany, historycznej broni oraz ekspozycją dotyczącą dawnych właścicieli Tarnowa - książąt Sanguszków.
- Muzeum Historii Tarnowa i Regionu, funkcjonujące w dwóch renesansowych kamienicach zlokalizowanych przy północnej pierzei tarnowskiego Rynku (nr 20-21). Ekspozycja wprowadza zwiedzających w barwną i ciekawą historię miasta i regionu, przybliża charakterystyczne tarnowskie budowle, ukazuje postacie wybitnych tarnowian, odwołuje się do wielowyznaniowej przeszłości miasta.
- Muzeum Etnograficzne w Tarnowie ze stałą wystawą o kulturze i historii Romów (Cyganów) oraz ekspozycjami czasowymi dotyczącymi kultury i tradycji ludowych regionu tarnowskiego.
- Regionalne Centrum Edukacji o Pamięci powstałe w miejscu dawnej Izby Pamięci Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Odział Tarnów. Przygotowywana aktualnie ekspozycja nawiązywać będzie do dziejów garnizonu tarnowskiego i stacjonujących w nim oddziałów – 16 Pułku Piechoty i 5 Pułku Strzelców Konnych, losów miasta i regionu w czasie II wojny światowej oraz bohaterskich czynów jego mieszkańców walczących z okupantem.
- Galeria „Panorama” – zlokalizowana w zabytkowym budynku tarnowskiego dworca kolejowego, mieści wyszukiwane i gromadzone od lat przez tarnowskie Muzeum fragmenty namalowanej pod kierunkiem Jana Styki „Panoramy Siedmiogrodzkiej”.
- Muzeum Zamek w Dębnie, będący jedynym zachowanym w południowej Polsce przykładem gotyckiej architektury obronnej, prezentującym stałą ekspozycję wnętrz zamkowych.
- Muzeum Dwór w Dołędze, przedstawiający na stałej ekspozycji wnętrze typowej siedziby szlacheckiej z XIX w. o silnych tradycjach niepodległościowych, łączących się z wydarzeniami m.in. powstania styczniowego oraz II wojny światowej.
- Muzeum Wincentego Witosa w Wierzchosławicach, koncentrujące się na życiu i działalności wybitnego polityka, działacza ruchu ludowego, jednego z ojców polskiej niepodległości, trzykrotnego premiera II Rzeczypospolitej.
- Muzeum Pamiątek po Janie Matejce „Koryznówka” w Nowym Wiśniczu, urządzone we wnętrzach rodzinnego domu żony artysty, w którym wielokrotnie bywał i spędzał wakacje.
- Zagroda Felicji Curyłowej w Zalipiu – „Malowanej Wsi”, ukazująca niezwykłą urodę oryginalnego zwyczaju zdobienia domów barwnymi motywami kwiatowymi.
Zamek w Dębnie
ZBIORY I EKSPONATY:
Łączna ilość zewidencjonowanych muzealiów przekracza sześćdziesiąt tysięcy. Zbiory o interdyscyplinarnym charakterze gromadzone są w czterech działach merytorycznych:
- największy Dział Sztuki posiada w swoich zbiorach zabytki kultury i sztuki polskiej i światowej: kolekcje malarstwa, rysunku i grafiki, rzeźby, zabytkowych wyrobów ze szkła i porcelany, metalu, a także bogaty zbiór ekslibrisów, etykiet winnych i plakatów. Wśród posiadanych eksponatów znajdują się m.in. prace tak wybitnych twórców jak: Teodor Axentowicz, Józef Chełmoński, Jacek Malczewski, Jan Matejko, Leon Wyczółkowski, czy Stanisław Wyspiański.
- Dział Historii może poszczycić się najstarszymi zabytkami rękopiśmiennymi, w tym średniowiecznymi i nowożytnymi dokumentami pergaminowymi, a także księgami miejskimi, sądowymi i cechowymi. Poza nimi gromadzone są różnego rodzaju pamiątki historyczne związane z wszelakimi przejawami życia kulturalnego, politycznego i społecznego miasta Tarnowa, głównie z wieku XIX, dwudziestolecia międzywojennego i okresu okupacji. Są to m.in. prasa, druki ulotne, afisze, korespondencja, karty pocztowe i fotografie.
- Dział Archeologii gromadzi zabytki związane z osadnictwem pradziejowym i średniowiecznym na terenie dawnego województwa tarnowskiego. Do najważniejszych kolekcji należą: materiały z osad w Gwoźdźcu (neolit); Gorzycach (epoka brązu), Pasiece Otfinowskiej (młodszy okres przedrzymski), cmentarzyska w Łętowicach (okres rzymski), osady wielokulturowej w Tarnowcu, grodziska w Zawadzie (wczesne średniowiecze) oraz z zamków w Tarnowie i Czchowie (średniowiecze).
- Dział Etnografii dysponuje bogatą kolekcją twórczości ludowej z regionu tarnowskiego, stanowiącą świadectwo tradycyjnej kultury materialnej, sztuki i obrzędowości obecnych na tym terenie grup: Krakowiaków Wschodnich i Pogórzan. Wśród eksponatów znajdują się przykłady malarstwa i rzeźby ludowej, tradycyjnego rzemiosła, ceramiki, zabytki związane z obrzędowością doroczną i rodzinną, stroje ludowe. W Dziale gromadzone są ponadto obiekty związane z życiem i kulturą Romów.
Zagroda Felicji Curyłowej w Zalipiu
WYDARZENIA I PROJEKTY:
Muzeum Ziemi Tarnowskiej wykreowało wiele znaczących zdarzeń kulturalnych, wśród których największymi są:
- gromadzący każdorazowo wielotysięczną publiczność Międzynarodowy Turniej Rycerski „O Złoty Warkocz Tarłówny" na Zamku w Dębnie;
- Międzynarodowy Tabor Pamięci Romów wędrujący tradycyjnymi konnymi wozami cygańskimi po miejscach zagłady Romów pomordowanych podczas wojny;
- Galicjaner Sztetl – Dni Pamięci Żydów Galicyjskich – prezentujący podczas plenerowych koncertów i wystaw dziedzictwo 600-letniej obecności społeczności żydowskiej w Tarnowie i upamiętniający jej zagładę w 1943 roku;
- odbywający się w Zalipiu konkurs „Malowana Chata”, którego celem jest podtrzymywanie unikatowej w skali Europy ludowej tradycji zdobienia ścian domów i obejść gospodarczych.
Instytucja podejmuje ponadto liczne projekty wystawiennicze, edukacyjne i popularyzatorskie, np. projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej: "Przerwana historia - polski system monetarny na przestrzeni dziejów".
Międzynarodowy Turniej Rycerski o Złoty Warkocz Tarłówny
KONTAKT:
Muzeum Ziemi Tarnowskiej
Rynek 3, 33-100 Tarnów
telefon: +48 14 6390864, +48 14 6212149
fax: numer wewnętrzny 311
e-mail:
STRONY INTERNETOWE:
Facebook - FB/muzeumtarnow
